Bu yazımızda orkide çiçeğinin özellikleri ve orkide çiçeği bakımı hakkında; toprak, ışık, sıcaklık, nem, sulama, gübreleme, budama gibi önemli bakım önerilerine yer vereceğiz.
Orkide ailesi (Orchidaceae), 28.000’den fazla bilinen türüyle dünyadaki en büyük bitki ailelerinden birisidir. Antartika hariç tüm kıtalarda bulunabilir. Fakat en çeşitli türler, tropikal bölgelerde yetişir. Eşsiz şekillere sahip, renkli ve genellikle güzel kokan çiçekleri ile ünlüdürler.
Orkide Çiçeği Özellikleri
Birçok bitki ve hayvandan farklı olarak, orkideler iki farklı türden ve ayrıca ilgili cinslerden melezler üretebilir. Çok çeşitli orkide varyasyonu mevcut olsa da, ikili simetri, yüksek oranda değiştirilmiş taç yaprakları ve son derece küçük tohumlar gibi ortak noktaları paylaşırlar.
Orkideler yetiştikleri alana göre iki gruba ayrılırlar. Karasal orkideler toprakta büyür. Epifitik orkideler ağaçların gölgeliklerinde yetişir. En popüler orkideler, Cattleya, Cymbidium, Dendrobium, Oncidium ve Phalaenopsis gibi türleri içeren epifitik orkidelerdir. Ludisia, Paphiopedilum, Phaius, Phragmipedium ve Zygopetalum gibi karasal orkidelerin bulunabilirliği ve popülaritesi giderek artmaktadır.
En iyi iç mekan bitkilerinden birisi olan orkideler, erik morundan limon sarısına, mandalina portakalından saf beyaza kadar çok çeşitli renk tonlarına sahiptir. Bazıları tek renkli yapraklarla, bazıları zıt iki renkli yapraklarla, bazıları da benekli yapraklarla karakterize edilir. Evinizde ne tür bir orkide yetiştirmeye karar verdiyseniz, bakımı ile ilgili temel bilgileri bilmeniz gerekir.
Orkide Çiçekleri Nasıl Büyür?
Orkideler doğal ortamda, tropikal iklimin görüldüğü sıcak bölgelerde yer alan ağaçların gövdelerinde ve dallarında yetişir. Hayat bulduğu anda ağaç kabuğuna asılır ve ağaç gövdeleri boyunca hava kökleri gönderir. Bu nedenle orkide köklerinin çoğu saksının üzerinde kalır ve genel olarak saksının bulunduğu yüzey boyunca yayılır. İç mekanda yetiştirdiğiniz bu bitkilerin köklerine zarar vermemeniz gerekir.
Bu şahane çiçekler genellikle birden fazla çiçek tomurcuğu oluştururlar. Bitkiye uygun bakım sağlanırsa çiçekler açtıktan sonra en az bir ay, bazı türlerde ise 1 yıl kadar uzun süre boyunca çiçekler kendini gösterir. Orkidelerin uyum sağlama yetenekleri ve uzun yaşam ömrü, benzersiz bir melez çeşitliliğini de beraberinde getirmiştir. Orkidelerin temel bakım ihtiyaçlarını öğrenerek, onları sağlıklı bir şekilde büyütebilirsiniz.
Orkide Bakımı Nasıl Yapılır?
İç mekanda orkide yetiştirmek, onlara gelişmek için ihtiyaç duydukları ortamı sağladığınız sürece düşündüğünüzden daha basittir. Bu bakım ipuçları, Phalaenopsis gibi daha az bakım gerektiren orkide türlerine yöneliktir. Daha eşsiz ve nadir çeşitler kendi özel bakım özelliklerine ihtiyaç duyarlar.
Toprak
Orkideler, diğer bitkilerinize verdiğiniz aynı çok amaçlı saksı toprağında büyümeyecektir. Aslında, toprakta büyümezler. Çoğu orkide epifittir, yani ağaçların veya kayaların yüzeyinde büyümeye ve besinlerini havadan ve yağmur suyundan alma eğilimindedirler. Kabuk, lav kayaları veya sfagnum yosunu gibi nefes alabilen saksı ortamlarını kullanarak bu koşulları evde yeniden yaratmamız gerekiyor. Bitki yetiştiriciliği ve tarım marketlerde orkideler için özel orkide toprağı karışımları bulunmaktadır.
Işık
Özellikle iç mekanda yetişen orkideler, ışık konusunda oldukça hassastır. Bazı orkide türleri yüksek ışıkta iyi yetişirken, bazıları düşük ışık miktarlarında iyi yetişir. Eğer yüksek ışığa ihtiyaç duyan bir orkide yetiştiriyorsanız, çiçeğinizi evinizin güneye bakan bir penceresinin önüne yerleştirebilirsiniz. Eğer düşük ışığa ihtiyaç duyan bir orkide yetiştiriyorsanız kuzeye bakan pencerelerin yakınlarına yerleştirebilirsiniz.
Orkidenizin ihtiyaç duyduğu ışık miktarını belirlerken, yapraklarını belirli aralıklarla kontrol ederek, yanma olup olmadığını tespit edebilirsiniz. Eğer yapraklarda yanma varsa orkideniz çok fazla gün ışığına maruz kalıyor olabilir. Bu durumda daha az güneş ışığına maruz kalan alanları tercih edebilirsiniz.
Sıcaklık
Orkideler genellikle gelişme için farklı ortamlar gerektiren üç ana gruba ayrılabilir. Bunlar: düşük sıcaklık ev ortamı orkideleri, orta sıcaklık ev orkideleri ve yüksek sıcaklık ev orkideleri şeklindedir.
Dendrobium, Odontoglossum ve Cymbidium türü orkideler, düşük ev ortamı sıcaklıklarında yetişir. Yaz aylarında 16 °C ila 21 °C aralığında, kış aylarında ise 10 C’den düşük olmayan sıcaklıklarda mutlu olurlar. Evde orkide yetiştirme konusunda yeniyseniz, hatalara toleranslı olduklarından bu tür orkideleri ilk seçiminiz olarak değerlendirebilirsiniz.
Paphiopedalum, Cambria, Oncidium ve Cattleya gibi orta ev sıcaklıklarında yetişen orkide türleri için en iyi iç mekan sıcaklıkları 18˚C ila 24˚C aralığıdır.
Phalaenopsis ve Vanda türleri, diğer orkide türlerine göre nispeten daha yüksek iç mekan sıcaklıklarından hoşlanırlar. Yazın 21 °C ila 29 ˚C aralığını ve kışın en az 18˚C sıcaklıkları severler.
Nem
Orkideler genel olarak %40 ila %60 nem aralığından hoşlanır. Bulunduğu odadaki nem oranı bu değerlerin üstünde olabilir fakat altında kalması halinde birkaç harici uygulama ile çiçeğinizi ara sıra nemlendirmelisiniz. Mutfak ve banyo gibi nem oranı yüksek odalarınızda kısa süreli de olsa çiçeklerinizi nemlendirebilirsiniz. Ayrıca banyo yaptığınız sırada, ortama yayılan buhardan faydalanabilmeleri için orkidenizi banyonuzun yakınlarında bekletebilirsiniz.
Sulama
Orkideler kök çürümesine karşı çok hassastır. Bu nedenle dibinde drenaj delikleri olan bir saksıya ve iyi drene olan bir saksı toprağına sahip olmak çok önemlidir. Sulama işlemi de bu tür bir saksı ve toprak ikilisi ile en iyi şekilde gerçekleştirilebilir.
Sulama sırasında orkidenizi lavaboya yerleştirin ve bir dakika kadar oda sıcaklığındaki suyun üzerinden geçmesine izin verin. Tamamen boşalması için zaman tanıyın. Kullanacağınız suyun pH değerinin 6 ila 8 aralığında olduğundan emin olun.
Orkideler çoğu bitkiden farklı şekilde sulanmalıdır çünkü genellikle toprak yerine ağaç kabuğu karışımına ekilirler.
Peki, orkideleri ne sıklıkla sulamalısınız?
Sulama, orkide türüne, saksıya, saksı karışımına, nem seviyelerine ve ışığa bağlıdır.
Genel bir kural olarak, Oncidiumlar ve Dendrobiumlar gibi kuraklığa dayanıklı orkidelerin sadece haftada bir sulanması gerekir. Diğer türler 4-5 günde bir sulanmalıdır. Bu sıklık yaz aylarında artırılıp, kış aylarında azaltılabilir.
Gübreleme
Gübreleme, orkidelerinizin güçlü ve sağlıklı büyümelerine yardımcı olmak için uygulayacağınız temel bakım prosedürlerinden birisidir. Orkideler gübreleme işlemi yapılmadan da hatta kalabilir fakat en iyi sonuçları almak için iki haftada bir orkideler için özel olarak üretilmiş sıvı konsantre gübreler kullanabilirsiniz. Genellikle bu tür gübreler, 20-20-20 NPK oranına sahip gübrelerdir. Bu tür özel gübrelere sahip değilseniz; alternatif olarak iç mekan bitkileri için üretilmiş diğer gübreleri de kullanabilirsiniz. Gübrelemede en önemli kural, üreticinin belirttiği oranları aşmamaktır. Aşırı gübreleme, çiçekte onarılması güç sorunlara yol açabilir.
Budama
Orkide, bitkinin tabanından büyüyen uzun saplarda çiçek açar. Çiçekler solduğunda, sap kahverengiye dönebilir ve ölebilir. Eğer öyleyse, devam edin ve ana bitkinin dışında büyüdüğü sapı kesin. Yeşil kalırsa, iki veya üç ay içinde başka bir çiçek açma şansı vardır. Bu durumda, onu kendi haline bırakabilir veya üst kısmı ilk düğümün hemen üstüne kadar kesebilirsiniz.
İç Mekan Orkide Yetiştiriciliği ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Orkideler insanlar ve evcil hayvanlar için zararlı mıdır?
Mağazalarda satılan orkideler, genellikle insanlar ve evcil hayvanlar için zararlı değildir. Sağlığa ciddi olumsuz etkileri olmamasına rağmen, tüketimi önerilmemektedir. Orkidenizi iç mekanda yetiştiriyorsanız , bitkinizin meraklı bebekler veya tüylü arkadaşlar için güvenli bir şekilde erişemeyeceği bir yerde olduğundan emin olun.
Evcil hayvanınız tarafından yutulması durumunda, dikkat edilmesi gereken bazı belirtiler şunlardır:
– Baş ağrısı
– Mide bulantısı
– Kusma
– Letarji
Evcil hayvanınızda bu semptomlar devam ederse, veterinerinize danışın. Daha spesifik bilgi edinmek ve potansiyel riskleri araştırmak için orkidenizin türünü bildiğinizden emin olun.
Orkideler için zararlılar nelerdir?
Ne yazık ki, orkideler çevredeki pek çok zararlıya ve diğer ilgili sağlıklı sorunlarına karşı oldukça hassas bitkilerdir. Çiçeğiniz eğer haşere ve diğer zararlılara maruz kalırsa yeni yaprak üretimi engellenebilir, bitkinin gövde sağlığı bozulabilir veya çiçek büyümesi durabilir. Dikkat edilmesi gereken bazı yaygın zararlılar ise yaprak bitleri, etçil böcekleri, örümcek akarları, vb. haşerelerdir.
Orkide çiçeğinizin yapraklarında solma ve biçimsiz bir görünüm söz konusuysa haşere sorunu mevcut olabilir. Orkidenizin çiçeklenmesi şüpheli bir şekilde uzun sürüyorsa veya çiçekler olgunluğa ulaşmıyorsa, bu da bir haşere belirtisi olabilir.
Orkideler çiçek açtıktan sonra sulanır mı?
Orkideler çiçek açtıktan sonra bitki uyku evresine girer. Bunun ne kadar sürdüğü türüne göre değişir. Bir anlamda, bitkilerin yeniden çiçek açmaya başlamadan önce dinlenmesi gerekir. Çiçek açtıktan sonra orkidenizi suladığınız miktarı azaltın.
Farklı pek çok orkide türü, bitkinin ölmesine neden olabilecek olan çürüme riski altındadır. Çiçeklenme sonrası orkidenizi sulamadan önce toprağın dokunulamayacak kadar kuru olduğundan emin olun.