Bonsai yetiştirme ve bonsai çiçeği bakımı, Asya kültüründe yüzyıllar öncesine dayanan antik bir sanattır. Son birkaç yüz yılda bu antik sanat batı ülkeleri tarafından rahatlatıcı ve ödüllendirici bir bahçecilik biçimi olarak benimsenmiştir. Artık tüm dünya genelinde evlerde ve ofislerde, dekoratif minyatür ağaçlar olarak bonsailere yer veriliyor.
Bitki yetiştirme konusunda bir deneyiminiz yoksa bonsai ağacı bakımı zorlu bir görev olabilir. Fakat ortamın ambiyansını değiştiren bu nadide ağacı yetiştirmek, yetiştiriciye yaratıcı bir rol oynama şansı verir. Bu rehber içeriğimizde, bonsai yetiştiriciliği ile ilgili dikkat edilmesi gerekenleri bulabilirsiniz.
Bonsai Tam Olarak Nedir?
Bonsai, budama ve eğitim yoluyla minyatür ağaç yetiştirme pratiğini belirtmek için fiil olarak kullanılan Japonca bir kelimedir. Aslında kap veya tabak anlamına gelen “bon” ve ağaç anlamına gelen “sai” terimlerinin birleşimidir. Bu Japon kelimenin direk olarak Türkçedeki karşılığı ise “saksıda ağaç” anlamına gelir.
Bu küçük ve şirin ağacınızı, iç mekanda mı yoksa dış mekanda mı konumlandıracaksınız? Ne tür bir bonsai ağaç türüne sahipsiniz? Yetiştirmeye yeni mi başlıyorsunuz yoksa mevcut yetiştirmeniz için öneriler mi arıyorsunuz? Tüm bu sorulara vereceğiniz yanıtlar, bonsai çiçeği bakımını etkileyecek başlıca faktörlerdendir.
Rehberimizin ilk bölümünde yeni bir bonsai bitkisi yetiştirmek isteyenler için tür, boyut, saksı ve ağaç stili üzerinde durduktan sonra konumlandırma, sulama, gübreleme, budama, şekillendirme ve doğru toprak seçimi gibi bakım konuları üzerinde duracağız.
Bir Bonsai Türü Seçin 🤔
Yüzün üzerinde bonsai ağacı türü olduğu bilinmektedir. Her bir tür, farklı fiziksel özelliklere sahiptir. Aynı zamanda farklı iklim şartlarında yetişir. Eğer genel bir iklim türünden bahsedecek olursak, tropikal iklimin bonsai ağaçları için en ideal şartları sağladığını söyleyebiliriz. Buna karşın bazı özel türlerin büyümesi için donma sıcaklıklarına ihtiyacı vardır. Bu nedenle bir tür seçmeden önce ikliminiz için en iyi bonsai hakkında geniş bir araştırma yaptığınızdan emin olun.
Bitkinizin Boyutunu Belirleyin
Bonsai çeşitleri, türlerine göre farklı boyutlara sahip olabilir. Şayet çiçeğinizi bir fide olarak veya klonlama yöntemiyle yeni yetiştirmeye başladıysanız, doğal olarak boyutları küçük olacaktır. Zamanla ulaşabilecekleri maksimum seviyeye kadar büyüyecektir. Tam olgunluğa eriştiğinde, seçtiğiniz türe bağlı olarak yükseklikleri 15 cm ila 90 cm arasında değişecektir. Daha büyük bitkiler elbette daha fazla alan, su, toprak ve güneş ışığı gerektirecektir. Bu nedenle hangi boyutta bonsai ağacı yetiştirmek istediğinize karar verirken tüm bu faktörleri göz önünde bulundurmanız gerekir.
İdeal Saksı Stiline ve Boyutuna Karar Verin
Bonsai ağacının iyi bilinen özelliklerinden biri, büyümesini sınırlamak için küçük bir saksıya dikilmesi ve ona ikonik küçük boyutunu kazandırmasıdır. Bir saksı seçerken, toprağın kökleri örtmesi için yeterli alana sahip olduğundan emin olun. Ayrıca, sulama sırasında kök çürümesini önlemek için seçeceğiniz saksıda bir veya iki drenaj deliği olduğundan emin olun. Ağacın güzelliğini gölgeleyecek, dikkat dağıtıcı olmayan ve estetiğinize uyan bir saksı stili ve boyutu seçin.
Saksıya Yerleştirmeden Önce Bitkinizi Hazırlayın
Eğer bitkinizi fideden yetiştirmiyorsanız, seçtiğiniz saksıya dikmeden önce hazırlamanız gerekir. Nakil işlemi bitkiler için stresli olabilir, bu nedenle yeni saksıya taşımadan önce ağacınızın sağlıklı ve iyi durumda olduğundan emin olun.
Ağacı eski saksısından yavaşça çıkarın, bunu yaparken ana gövdeyi kırmamaya veya herhangi bir şekilde zarar vermemeye dikkat edin. Nakil işlemini kolaylaştırmak için küçük bir kürek kullanabilirsiniz. Ağacınızı yeni saksıya nakletmeden önce kökleri net bir şekilde görmeniz ve etraflarındaki toprak yığınlarını temizlemeniz gerekir. Kökler tam anlamıyla meydana çıktığında büyük, kalın kökleri veya yukarı bakan kökleri kesin. Sadece küçük, uzun ve ince kökleri bırakın.
Bitkinizi Saksıya Yerleştirin
Seçtiğiniz saksıda, bitkinizin oturması için istediğiniz yüksekliği sağlayan yeni bir toprak tabakası olduğundan emin olun. Saksının dibinde elbette bir toprak tabakası olmalı, ardından uygun drenajı sağlamak için daha ince bir toprakla kaplayabilirsiniz.
Bonsai çiçeğinizi, hazırladığınız saksıya istediğiniz yönde konumlandırın. Saksıyı toprakla doldurun, köklerin tamamen kapandığından emin olun. İsterseniz, son olarak bir yosun veya çakıl tabakası ekleyebilirsiniz. Bu sayede bitkiniz hem daha estetik bir görünüme sahip olabilir hem de saksıya daha sağlam bir şekilde tutunabilir.
Bonsai Çiçeği Bakımı Nasıl Yapılır?
Sulama, budama ve diğer rutin yetiştirme uygulamalarına geçmeden önce bonsai bitkisinin sevdiği yaşam koşullarını kısaca özetleyelim:
- Bonsai doğrudan ısıdan uzak tutulmalı veya hava akımına maruz bırakılmamalıdır. İç mekanda veya dış mekanda yetiştirdiğiniz tüm bonsai türleri için bu geçerlidir.
- Bitki gün ışığını sever. Bonsai bitkinizi iç mekanda yetiştiriyorsanız, bol güneş olan bir alanda konumlandırın.
- Bonsai bitkisi nemli toprakları sever. Bu da hiçbir zaman toprağınızın kurumaması gerektiği anlamına gelir.
Bonsailer için İdeal Yaşam Alanı Oluşturma
İç Mekan Çiçekleri için Konumlandırma
İç mekan bonsai bitkileri, Carmona ve Ficus gibi yüksek bağıl nemden hoşlanan tropik minyatür ağaçlardır. Eğer çiçeğinizin bulunduğu alanda nem seviyesi %50’lerin altındaysa; nem tepsisi gibi nemlendirme uygulamalarına başvurabilirsiniz. İç mekanda konumlandırma için pencere kenarı en ideal seçimdir. Şayet çiçeğinizi pencereden birkaç metre uzağa yerleştirmeyi düşünürseniz, ışık şiddetinin yarıdan fazla düşeceğini unutmayın. Ne kadar az ışık, o kadar az gelişen bir bonsai ağacı demektir. Çiçeğinizin konumunu belirlerken bu faktörleri göz önünde bulundurun.
Dış Mekan Çiçekleri için Konumlandırma
Çiçeğinizi dış mekanda konumlandırmak, iç mekanda konumlandırmaktan çok daha kolaydır. Çünkü dışarıda en iyi şekilde gün ışığından yararlanacaktır. Ilıman iklim şartlarında bonsai bitkisinin yaşam döngüsü sorunsuzca devam edebilirken, çok sıcak, kurak ve çok soğuk iklim türleri için durum o kadar iç açıcı değildir. Eğer bulunduğunuz şehirde yaz aylarında yüksek sıcaklıklar görülüyorsa, bitkinizi en azından öğlen 12 ila 16 arası gölgelenebileceği bir konuma yerleştirin. Bitkiniz kış aylarında düşük sıcaklıklara (0°C’den düşük sıcaklıklar) maruz kalıyorsa, şeffaf poşet gibi harici ekipmanlarla bonsainizin dondan etkilenmemesini sağlayabilirsiniz.
Bonsai Çiçeği Sulama 💧
Bonsai çiçeğinizi ne zaman sulamanız gerektiği ile ilgili belirtileri, yine çiçeğinizin kendisini inceleyerek görebilirsiniz. Sulama konusunda standart bir yönergenin takip edilmemesinin nedeni; her ağacın ve yetiştiği her ortamın kendine has özellikleridir. Ağacın türü, saksı boyutu, toprak türü, aldığı ışık miktarı, ortamın bağıl nemi ve sıcaklığı ve daha pek çok faktör ideal sulama için belirleyici kriterlerdir.
Genel olarak sığ bir toprakta yetiştirilen bonsai bitkisi, kurumaya çok müsaittir. Bu da bitkinin ölümü ile sonuçlanabilir. Yetersiz sulama olarak adlandırılan bu durum, en yaygın ölüm nedenidir. Bazı bonsai türleri, günde 1 kez gibi çok sık periyotlarla sulanmalıdır. Diğer tüm faktörlere de bağlı olarak, genel olarak bonsai bitkisi 2-3 günlük periyotlarla sulanmalıdır.
Bonsai Sulama sıklığı ile ilgili bazı ipuçları 💡 :
- Toprağı her gün kontrol edin. Toprak çok hafif kuruduğunda sulayın.
- Sulama işleminde bir düzen oluşturmayın. Ne zaman sulanması gerekiyorsa o zaman sulayın. Mevsime, gün ışığını ne kadar aldığına, ortamdaki nem oranına göre sulama rutininizi güncelleyin.
- Daha iyi sulama için uygun toprak karışımı kullanın. Özellikle drenaj özelliği yüksek olan, tutucu toprak ve torf karışımları tercih edin.
- Ağacınızı nemli tutmak için sprey ile tüm bitkiye nüfuz edecek şekilde sulama yapabilirsiniz.
Bonsai Çiçeği Gübreleme
Yetiştirme süreci boyunca düzenli olarak gübreleme, çiçeğinizin sağlıklı bir yaşama sahip olabilmesi için en önemli kriterlerden birisidir. Doğru bitki besinlerini temin eden çiçeklerin kök sistemleri daha iyi gelişir, daha canlı bir görünüme sahip olur, sıcağa ve soğuğa karşı direnci artar. Gübreleme, ilkbahar başlangıcından sonbahar ortasına kadar düzenli olarak yapılmalıdır. Diğer dönemlerde ise gübreleme minimum seviyede tutulabilir.
Tüm bitki besinlerinde olduğu gibi bonsai gübreleri de NPK (azot, fosfor ve potasyum) elementlerini içerir. Fakat büyüme süresi boyunca farklı NPK oranları ihtiva eden gübreler kullanılmalıdır. Çiçeğinizin türüne ve mevsime göre yılın farklı zamanlarında farklı NPK oranlı gübreler tercih edilmelidir. Makro besin maddeleri olarak da adlandırılan bu temel elementlerin yanı sıra manganez, bakır, demir ve molibden gibi mikro besin maddeleri içeren gübreler de kullanılabilir.
İdeal gübre miktarı ve uygulama sıklığı gübre markasına, NPK değerine ve mikro besin maddelerinin içeriğine göre farklılık gösterebilir. Gübreleme işleminde gübre üreticisinin talimatlarına uyulmalıdır.
Bonsai Budama ve Şekillendirme ✂️
Bonsai bitkisine istediğiniz formu kazandırmak, ancak doğru budama tekniği ile mümkün olabilir. Budamayı, bakım ve yapısal budama olarak iki ayrı başlıkta ele alabiliriz.
Bakım Budaması
Bonsai çiçeğinin genel sağlığını iyileştiren rutin bir uygulama olan bakım budaması, yeni sürgün dalları, yaprakları ve tomurcukları keserek, çiçeğin diğer bölgelerine daha fazla hava akımı ve güneş ışığı kazandırmayı amaçlar.
Bakım budamasının uygulama sıklığını belirlemek için çiçeği belirli yönleriyle incelemeniz gerekir. Örneğin görünümü kötü etkileyen bir büyüme durumunda veya iç içe geçmiş sürgünlerin gelişmesi durumunda budama yapılabilir.
Çiçekli bonsai bitkilerinde ise çiçek oluşumunu tetiklemek için genel olarak ilk baharda budama yapılır.
Yapısal Budama
Çiçeğe istediğiniz bir görünümü kazandırmak için yapısal budama yapmanız gerekir. Örneğin bitkinin en büyük dallarının kaldırılması ve istenen formun elde edilmesi, bu tekniklerden birisidir.
Bonsai kablolama da dallara şekil vermek için uygulanan yenilikçi bir tekniktir. Sonbahar aylarında yapılması gereken dal kablolama ile amaç dalların büyümesini kontrol altında tutmaktır.